کیف پول غیر امانی ( Non-Custodial ) چیست؟

کیف پول غیر امانی، غیر حضانتی، Non-Custodial و یا Self-Custody همه یک معنا دارند: کلید خصوصی آدرس های شما در اختیار شماست و شما کنترل کامل بر دارایی خود روی شبکه بلاکچین بیتکوین یا اتریوم و دیگر ارزها دارید.

شما حتما یک کیف پول فیزیکی دارید که پول نقد و کارت های بانکی خود را داخل آن نگهداری و حمل می کنید، همچنین احتمالا شما Wallet های دیجیتال مثل Paypal یا Google wallet و... استفاده می کنید، احتمالا به عنوان نمونه ایرانی کیف پول دیجیتال بتوان به کیف پول موجود در اپلیکیشن هایی مثل آپ و یا اسنپ اشاره کرد. در همه این موارد شما فقط کنترل پول نقد خود را بطور کامل در اختیار دارید و در باقی موارد کاملا تحت کنترل ارائه دهنده سرویس های گفته شده هستید و باید مطابق محدودیت هایی که وضع کرده اند دارایی خود را خرج کنید. به عنوان مثال شما اجازه ندارید بیش از 50 میلیون تومان از هر کارت بانکی خود در 24 ساعت پول خرج کنید.

همه این سرویس های نام برده شده، پول شما را به عنوان امانت در اختیار گرفته اند اما شرایط خرج کردن شما را آنها دیکته می کنند! حتی می توانند بنا به دلایل مختلف دارایی شما را مسدود نمایند!

کیف پول های بیتکوین و دیگر رمزارزها نیز دو حالت دارند: امانی(custodial) و غیر امانی (non-custodial)

کیف پول های امانی یا حضانتی و یا به عبارتی Custodial دارایی شما را در اختیار میگیرند و شما برای خرج کردن دارایی خود تابع قوانین آنها هستید. کیف پول ها و آدرس هایی که صرافی هایی مانند Binance و یا سرویس دهنده هایی مانند CoinPayments در اختیار شما می گذارند از این دسته می باشند! یعنی به عنوان مثال شما بدون اجازه شرکت بایننس حق خرج نمودن دارایی خود را ندارید! این صرافی می تواند به بهانه های تحریم، KYC و غیره دارایی شما را مسدود کند و یا بخاطر احراز هویت محدودیت های مختلفی برای شما در نظر بگیرد. به عبارتی شما صاحب اختیار دارایی خود نیستید! شما در این کیف پول ها اصلا به کلید خصوصی آدرس های خود دسترسی ندارید و این کلید ها در اختیار سرویس دهنده می باشد.

حتی ممکن است کیف پولی حضانتی بنا بدلایلی مثل هک و کلاهبرداری و غیره از ادامه سرویس دهی دست بکشد و همه دارایی شما نیست و نابود شود! برای همین است که همه افراد حرفه ای همواره توصیه می کنند که دارایی خود را در صرافی ها نگهداری نکنید.

در مقابل کیف پول های غیر حضانتی (non-custodial) امکاناتی مانند پول نقد داخل جیب تان به شما می دهند و شما برای خرج کردن آن تابع هیچ کس نیستید! این کیف پول ها کلیدهای خصوصی (private keys) شما را در خود ذخیره می کنند و شما با داشتن کلید های خصوصی همواره به دارایی خود دسترسی دارید و هیچ کس نمی تواند مانع شما در خرج کردن دارایی تان به هر میزان شود.

• کلیدهای خصوصی (private keys) همانند پسورد آدرس های شما هستند و نگهداری از آنها بسیار مهم است، هرگز آنها را با کسی به اشتراک نگذارید.

کیف پول های غیر حضانتی مانند Trust Wallet به شما 12 کلمه یا 24 کلمه به عنوان Seed یا Recovery phrase یا backup و یا به نام های دیگر می دهند. این کلمات همه آن چیزی است که نیاز دارید برای اینکه از هر جای دنیا و بدون اجازه هیچ نهاد و شخصی پول خود را خرج کنید. کلیه کلیدهای خصوصی و آدرس های عمومی شما توسط فرمولهایی با استفاده از این کلمات توسط نرم افزارهای کیف پول ایجاد می شوند.

• نگهداری از کلمات بازیابی یا Seed کیف پول و امنیت آن بحث مفصل و بسیار مهمی است! این کلمات دست هر کسی باشد می تواند به همه دارایی شما داخل آن والت دست پیدا کند!

عبارت self-custody برای این کیف پول ها بکار می رود و به معنای آن است که فقط شما به کلید های خصوصی آن برای کنترل دارایی خود دسترسی دارید. شما خودتان مسئول نگهداری این کلید های خصوصی یا کلمات Seed هستید چون این کلمات هیچ جای دیگری ذخیره نشده است! اگر دسترسی به کیف پول خود را از دست بدهید و این کلمات را نیز گم کرده باشید احتمالا دیگر به دارایی خود دسترسی نخواهید داشت.

شاید برخی والت های self-custody علاوه بر Seed و کلید خصوصی مانند والت Blockchain.com امکان بازیابی کیف پول از طریق ایمیل را بدهند! اما من با آن مخالفم چون حفظ امنیت ایمیل به کار ما اضافه می شود و اکانت های ایمیل خیلی راحت تر قابل نفوذ هستند.

شما برای استفاده از والت های non-custodial نیاز به دانش خاصی ندارید و احتمالا بدون اینکه بدانید از برخی از آنها استفاده کرده اید. اکثر آنها یک اپلیکیشن ساده هستند مانند Trust Wallet و Exodus و MetaMask و Blue Wallet و غیره! کیف پول های سخت افزاری مثل Ledger و Trezor و ... هم از این دسته هستند و کلید های خصوصی شما را روی خود و خارج از گوشی موبایل یا کامپیوتر شما نگهداری می کنند.

کیف پول های non-custodial تا زمانی که شما بتوانید از امنیت کلمات Seed مربوطه محافظت کنید کاملا امن هستند. البته فراموش نکنید موارد ایمنی بیشتری هم باید رعایت کنید:

• امنیت نرم افزاری گوشی موبایل یا کامپیوتر شما و محافظت در برابر ویروس ها و بدافزارها
• همواره قفل نگهداشتن گوشی موبایلی که والت روی آن نصب است
• گذاشتن یک رمز جدا برای اجرا شدن اپلیکیشن های والت ( مثل اثر انگشت )
• استفاده از رمز های 2FA مانند کیف پول Green Wallet
• استفاده از والت های دو یا چند امضایی

حتی توسعه دهندگان و برنامه نویسان کیف پولهای non-custodial نیز به دارایی شما دسترسی ندارند! چون کلید های خصوصی شما روی دستگاه شما ایجاد می شود و آنها از این کلید ها بی اطلاع می باشند.

اگر توسعه دهندگان کیف پولی مانند Exodus دست از کار بکشند و حتی این اپلیکیشن از کار بیفتد باز هم شما با داشتن کلمات Seed یا کلید های خصوصی خود می توانید دارایی خود را در کیف پول دیگری مانند Trust Wallet بازیابی کنید.

اما custodial wallets یا کیف پول های حضانتی و امانی مانند Free Wallet اگر از سرویس دهی کنار بکشند می توانند تمام دارای افرادی که به آنها اعتماد کرده اند را بالا بکشند. شاید در این کیف پول ها شما دیگر نگرانی بابت حفظ امنیت کلید های خصوصی خود نداشته باشید اما همه چیز شما به یک نام کاربری و پسورد وابسته است! ضمن اینکه همه داریی افراد در این کیف پول ها در یک والت متعلق به سرویس دهنده نگهداری می شود که به شدت تحت حمله هکر ها هستند. به عنوان مثال کیف پول صرافی ژاپنی Mt. Gox در سال 2014 هک شد و بیش از 450 میلیون دلار از آن خارج شد.

Not your keys, not your coins

اگر کلید های خصوصی تان را در اختیار ندارید، هر لحظه ممکن است صاحب پولتان نباشید